رایانش ابری چیست؟
فناوری رایانش ابری، مرحله نوینی از روند تکامل در دنیای اینترنت به حساب می‌آید. استفاده از واژه «ابر» بدان معناست که دسترسی به خدمات مختلف از قبیل زیرساخت‌های محاسباتی، برنامه‌های کاربردی، فرآیندهای تجاری و... می‌توانند به عنوان یک سرویس آنلاین در هر کجا و هر زمان مورد نیاز، به کار گرفته شوند. رایانش ابری در اشکال مختلف می‌تواند به کاربران خدماتی را ارائه دهد:
- عمومی
- خصوصی
- ترکیبی (یا هیبرید که در واقع روش‌های عمومی و خصوصی را با یکدیگر ترکیب می‌کند)
برخی از برنامه‌های سازمانی جزیی از استراتژی یک سازمان به شمار رفته و نباید به طور عمومی در دسترس همه قرار بگیرند (در ابر خصوصی ارائه می‌شوند). در مقابل بسیاری از سرویس‌های ابری می‌توانند برای افراد خارج سازمانی نیز در دسترس باشند و به اصطلاح در ابر عمومی قرار بگیرند. ترکیبی از این نوع خدمات عمومی و خصوصی ابری را «سرویس‌های ابری هیبرید» می‌نامند.
به لطف خاصیت ارتجاعی ابر، کاربران قادر هستند در موارد مورد نیاز منابع بیشتری را تقاضا کرده یا منابعی را که دیگر به آنها احتیاجی ندارند از بین ببرند. این خاصیت مهم ابر (که در دنیای فیزیکی ابرها نیز وجود دارد) یکی از دلایل اصلی افراد، سازمان‌ها و کاربران فناوری اطلاعات برای استفاده از این فناوری است. در مراکز داده سنتی نیز همواره امکان استفاده یا آزادسازی منابع وجود داشته است، با این تفاوت که در چنین مدل‌هایی فرآیندهای استفاده از منابع، «خودکار» و به تعبیری «سلف‌سرویس» نبودند. فناوری رایانش ابری می‌تواند به طور کامل نحوه ارائه خدمات به مشتریان و شرکای تجاری را متحول کرده و مدلی کارآمدتر و کم‌هزینه‌تر را پیاده‌سازی کند.
«ابر» به خودی خود مجموعه‌ای است از سخت‌افزارها، شبکه‌ها، دستگاه‌های ذخیره‌سازی، سرویس‌ها و رابط‌هایی برای ارائه خدمات مختلف در بستر شبکه. خدمات می‌توانند شامل ارائه نرم‌افزاری کاربردی، زیرساخت یا هارددیسک‌های آنلاین باشند که توسط اینترنت به کاربران ارائه می‌شوند. در یک دنیای مبتنی بر ابر افراد زیر دخیل هستند:
- کاربر نهایی (End User)، که نیازی به آشنایی با زمینه‌های فناوری ابری نداشته و می‌تواند از خدمات ارائه‌شده استفاده کند.
- مدیر تجاری (Business Manager)، که مسوولیت مدیریت داده‌ها و خدمات موجود را بر عهده دارد.
- ارائه‌کننده خدمات ابری (CloudService Provider)، که وظیفه آن نگهداری دارایی‌های فناوری اطلاعات مبتنی بر ابر است.
ویژگی‌های فناوری رایانش ابری
خدمات مبتنی بر ابر، همچون شبکه‌های اجتماعی (مانند فیس‌بوک) و ابزارهایی مانند ویدیو کنفرانسینگ و مدیریت اسناد در حال تغییر نحوه ارائه و دریافت اطلاعات هستند. این ساختارها دارای ویژگی‌هایی هستند که با توضیحی مختصر آنها را برایتان لیست می‌کنیم:
حالت ارتجاعی و مقیاس‌پذیری (Elasticity and scalability)
معمولا یک ارائه‌کننده خدمات فناوری اطلاعات نمی‌تواند نحوه استفاده مشتریان از خدمات را پیش‌بینی کند. یک کاربر ممکن است از خدمات به ندرت و در مواقع ضروری استفاده کرده و کاربر دیگر آنها را به عنوان برنامه کاربردی اصلی به کار بگیرد و همواره خدمات آنلاین را نیاز داشته باشد. با توجه به این موضوع، خدمات ارائه‌شده باید به طور 24ساعته و در کلیه روزهای هفته در دسترس انواع مختلف کاربران قرار داشته باشد. مقیاس‌پذیری بدان معناست که یک برنامه کاربردی یا سرویس آنلاین در مواقعی که کاربران جدیدی اضافه شده یا به تغییری اساسی نیاز باشد، بتواند خود را به سادگی با این موضوع وفق دهد. قابلیت مقیاس‌پذیر بودن خدمات به حالت ارتجاعی آنها وابستگی دارد که در فناوری ابری چنین موضوعی محقق شده است.
ارائه خدمات سلف سرویس (Self-service provisioning)
فرآیند دسترسی مشتریان به خدمات در «رایانش ابری» حالت خودکار داشته و با سرعت بیشتری انجام می‌گیرد و درخواست پردازش، حافظه، نرم‌افزار و... به سادگی توسط کاربران داده خواهد شد. در مقابل، در مراکز داده سنتی زمانی که نیاز به ارائه خدمات جدیدی باشد، باید کلیه درخواست‌ها در سرتاسر سازمان مرتب شده و بر اساس نیازها سخت‌افزارهای جدیدی خریداری شوند. پس از تکمیل این فرآیند، کارکنان مراکز داده باید مرکز داده موجود را با سخت‌افزار جدید هماهنگ کنند که این مساله بسته به سیاست‌های سازمان سنتی زمان و هزینه زیادی را می‌طلبد.
رابط‌های برنامه‌نویسی برنامه‌ها (Application programminginterfaces)
سرویس‌های ابری به APIهای استانداردشده نیاز دارند. این رابط‌های برنامه‌نویسی چگونگی برقراری ارتباط بین دو برنامه یا دو منبع داده را مشخص می‌کنند.
نظارت بر عملکرد و کارایی (Performance monitoring)
یک ارائه‌کننده سرویس ابری باید دارای بخشی با عنوان «مدیریت خدمات» باشد. یک بخش مدیریت خدمات، رویکرد مدیریتی یکپارچه‌ای است که بر محیط‌های فیزیکی و سیستم‌های فناوری اطلاعات نظارت خواهد داشت و وظیفه اصلی آن حفظ سطح مشخصی از خدمات مورد نیاز کاربران بوده؛ به عبارت دیگر نظارت و بهینه‌سازی خدمات را بر عهده دارد. برای مثال، سازمانی را تصور کنید که سرویس پست الکترونیک داخلی آن مبتنی بر فناوری ابری است. وظیفه بخش «مدیریت خدمات» در چنین سازمانی تامین بیشترین میزان امنیت برای کاربران و استفاده‌کنندگان از سرویس خواهد بود.
امنیت (Security)
اکثر مشتریان فناوری‌های نوین برای مساله امنیت اهمیت ویژه‌ای قائل هستند و «رایانش ابری» هم از این قاعده مستثنا نیست. بدون توجه به مسائل امنیتی ارائه‌کنندگان خدمات ابری قادر به مدیریت فرآیندهای خود نخواهند بود.
ساختار «رایانش ابری»
همان‌طور که در شکل نشان داده شده است، رایانش ابری شامل جنبه‌های مختلفی از محاسبات (سخت‌افزاری و نرم‌افزاری) است و تنها انتخاب یک راه حل واحد نمی‌تواند کلیه این محاسبات را به طور یک‌جا انجام دهد. ساختار فناوری‌های مبتنی بر ابر می‌تواند شامل یک یا ترکیبی از موارد جدول زیر باشد:
زیرساخت به عنوان یک سرویس (Infrastructure as a Service- IaaS):
در این ساختار زیرساخت‌های رایانه‌ای به عنوان یک سرویس‌دهنده مجازی مورد استفاده قرار می‌گیرند. کاربر نهایی کنترل کاملی بر رایانه مجازی پیش رو داشته و می‌تواند آن را سفارشی کند. IaaS، منابع را به صورت مجازی در اختیار کاربران قرار خواهد داد.
پلتفرم به عنوان یک سرویس (Platform as a Service – PaaS):
یک پلتفرم یا بستر نرم‌افزاری را در اختیار کاربر نهایی قرار می‌دهد. در این نوع ساختار کلیه پیچیدگی‌های مدیریت سخت‌افزاری در لایه‌های پایین از دید کاربر مخفی است و امکان ایجاد و توسعه برنامه‌های کاربردی تحت وب به او داده می‌شود.
نرم‌افزار به عنوان یک سرویس (Software as a Service – SaaS):
مدلی از استقرار نرم‌افزار بر روی وب است که یک ارائه‌کننده خدمات آن را به عنوان یک سرویس در اختیار مشتریان خود قرار می‌دهد.
رایانش ابری